Δήλωση σχετικά με τη συζήτηση γύρω από τα θέματα Ιστορίας στις Πανελλαδικές εξετάσεις 12-6-2022

Οι Πανελλαδικές εξετάσεις 2022 ολοκληρώθηκαν.

Τα θέματα για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας έδωσαν αφορμή για πολλά και ποικίλα σχόλια. Η Κεντρική Επιτροπή προσανατόλισε την εξέταση στο ερώτημα «γιατί και πώς μαθαίνουμε ιστορία» αξιοποιώντας κείμενο από το τελευταίο βιβλίο του ιστορικού Ραϋμόνδου Αλβανού για τον Εμφύλιο Πόλεμο. Η επιλογή του συγκεκριμένου ερωτήματος εύλογα θέτει στη δημόσια συζήτηση μια σειρά ερωτημάτων: τι ιστορία μαθαίνουμε; πώς τη μαθαίνουμε; γιατί οι μαθητές και οι μαθήτριες μισούν το μάθημα της ιστορίας; ποια η σχέση της σχολικής με την ακαδημαϊκή ιστορία, την ιστοριογραφία, τη δημόσια ιστορία; Ερωτήσεις, όμως, που στην ουσία τίθενται από (και προς) τους εκπαιδευτικούς και όχι από τα παιδιά.

Τα θέματα για το μάθημα Ιστορίας Προσανατολισμού, άλλωστε, απαντούν με τον τρόπο τους στο «τι ιστορία μαθαίνουμε στο σχολείο». Θέματα σαφή μεν, τα οποία όμως βασίζονται στην αποστήθιση ως μοναδικό εργαλείο βαθμολογικής επιτυχίας. Ειρωνική η απάντηση στο ερώτημα που τέθηκε την πρώτη ημέρα!

Η επιλογή κειμένων από νέους ιστορικούς (Ραϋμόνδου Αλβανού στη Γλώσσα και του Μενέλαου Χαραλαμπίδη στην Ιστορία) είναι θετική κίνηση. Ο τρόπος που αξιοποιούνται για την αξιολόγηση των μαθητών/μαθητριών είναι θέματα προς συζήτηση. Η συζήτηση και τα επιχειρήματα που αναπτύσσονται στο δημόσιο λόγο με αφορμή τα θέματα των Πανελληνίων είναι πάντα ωφέλιμα – η εμπάθεια και ο ανορθολογισμός, όπως και ad hominem αναφορές, όχι.

Ως Όμιλος για την Ιστορική Εκπαίδευση στην Ελλάδα θέλουμε, για μια ακόμη φορά, να τονίσουμε ότι σχολική ιστορία είναι αυτή που ερείδεται στην επιστημονική ιστορία, αυτή που παράγεται στην ακαδημαϊκή κοινότητα, προϊόν αυστηρής μεθοδολογίας και συγκεκριμένων πειθαρχιών και η οποία, αξιοποιώντας τα πορίσματα της διδακτικής και της παιδαγωγικής, οργανώνεται σε μάθημα με ποικίλες πρακτικές (και βιωματικές), αλλά με κύριο στόχο να καλλιεργήσει στους μαθητές και στις μαθήτριες την κριτική σκέψη. Γιατί η ιστορία «δεν είναι πειραματική επιστήμη που ζητά νόμους, αλλά ερμηνευτική επιστήμη που αναζητά το νόημα. Μια βαθιά κατανόηση, στη βάση της ανθρωπινότητας που είναι κοινή στον ερευνητή και στους ανθρώπους που μελετά, αποβλέπει να φωτίσει την προθετικότητα των τελευταίων και το νόημα που εκείνοι απέδιδαν στις πράξεις τους» (Ivan Jablonka).

Επισημαίνουμε ότι ο Όμιλος από την ίδρυσή του διοργάνωσε ημερίδες, συνέδρια, παρουσιάσεις βιβλίων με κύριο θέμα την αναβάθμιση του μαθήματος της ιστορίας στο σχολείο και την ανάγκη να αξιοποιηθεί η βιωματική προσέγγιση του αντικειμένου. Θεωρούμε ευτύχημα τη συμμετοχή εκατοντάδων εκπαιδευτικών από όλα τα μέρη της Ελλάδας στις επιμορφωτικές δράσεις μας (βλ. σχετικά www.aheg.gr).

Ωστόσο, το ερώτημα επανέρχεται: το ελληνικό σχολείο υποστηρίζει, έστω και εν μέρει, μια τέτοια προσέγγιση της ιστορίας; Σίγουρα όχι. Έγιναν απόπειρες να αλλάξει η προσέγγιση και η διδακτική του μαθήματος στο ελληνικό σχολείο; Έγιναν. Την τελευταία δεκαετία κατατέθηκαν στο Υπουργείο Παιδείας δύο ΠΣ (2012 και 2017) για το μάθημα της ιστορίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση, που στόχευαν στον εκσυγχρονισμό του, τα οποία όμως δεν εφαρμόστηκαν. Ένα τρίτο ΠΣ, που θα εφαρμοστεί στα επόμενα χρόνια, δεν κομίζει τίποτα που θα βελτιώνει την υπάρχουσα κατάσταση. Και οι ευθύνες για αυτήν την απόρριψη βαραίνουν πολλούς και πολλές, ένθεν κακείθεν του πολιτικού φάσματος. Το ΠΣ του 2012 απορρίφθηκε σιωπηλά, χωρίς ποτέ να ενημερωθούν οι συντάκτες και συντάκτριες του για τους λόγους που έγινε αυτό, ενώ αυτό του 2017 παρέμεινε στα συρτάρια του Υπουργού Παιδείας για πάνω από δύο χρόνια, για να φτάσει στα σχολεία στο τέλος της σχολικής χρονιάς και παραμονές εκλογών, χωρίς καμιά απολύτως προετοιμασία.

Γιατί η ιστορία στο ελληνικό σχολείο παραμένει ένα μάθημα απόλυτα εργαλειοποιημένο, καθώς εδράζεται σε συγκεκριμένες ιδεολογικές θέσεις που λίγο υπηρετούν την ιστορική επιστήμη και τη διδακτική του μαθήματος, συσκοτίζοντας και εμποδίζοντας το διδακτικό αντικείμενο να γίνει αυτό που πρέπει: μια άσκηση στην κατανόηση του παρελθόντος, μια άσκηση στους τρόπους που διαβάζουμε το παρελθόν, ένας αναστοχασμός για το τι μαθαίνουμε, πώς και γιατί το μαθαίνουμε. Μια διαρκής υπενθύμιση ότι νέα ερωτήματα μπορεί να καταρρίψουν παλιές βεβαιότητες. Και ότι όλα αυτά μπορεί να κάνουν το μάθημα γοητευτικό και ενδιαφέρον.

Ευχόμαστε καλά αποτελέσματα στα παιδιά, με τη βεβαιότητα ότι ο δημόσιος διάλογος υπογραμμίζει για άλλη μια φορά την ανάγκη ουσιαστικής αναβάθμισης του μαθήματος της ιστορίας, μακριά από πρακτικές του παρελθόντος, όπως είναι η αποστήθιση και το μοναδικό σχολικό εγχειρίδιο-«αυθεντία». Σε ώτα μη ακουόντων, ίσως. Κριτική ιστορική σκέψη, το ζητούμενο για έναν ενεργό πολίτη.

Για το ΔΣ

Η πρόεδρος

Βασιλική Σακκά